राजन प्रसाईँ

काठमाडौं । पशु सेवा विभागअन्तर्गतको राष्ट्रिय खोप उत्पादन प्रयोगशालामा लाखौं मूल्य पर्ने प्रयोशाला सामग्री बेवारिसे अवस्थामा तीन वर्षदेखि खुला आकाशमुनि राखेको पाइएको छ । खरिद गरिएको सामग्रीको भुक्तानी परीक्षणपछि मात्रै दिनुपर्नेमा उक्त प्रक्रियासमेत मिचेर हतारहतार दिइएको छ ।

प्रयोगशालाले खरिद ऐनअनुसार ओभन खरिद गर्न बोलपत्र आह्वान गरेको थियो । खोपजन्य सामग्री ओभन स्टेफलाइजेसनमा प्रयोग हुन्छ । टेन्डर प्रक्रियामा सामेलमध्ये रानीसाथी ट्रेडिङ कन्सर्नले प्राप्त ग-यो । रानीसाथीका सञ्चालक आलोक कनोडिया अनुसार, छनोटमा परेलगत्तै उनको कम्पनीले बोलपत्रअनुसार तीन वर्षअघि प्रयोगशालालाई ओभन उपलब्ध गराएको थियो । खुला आकाशमा राख्दा बिग्रिने सम्भावना भएकाले यसलाई सुरक्षित स्थानमा भण्डारण गर्नुपर्ने थियो । तर त्यसो नगरी प्रयोगशाला परिसरमा अलपत्र अवस्थामा राखिएको छ ।

प्रयोगशालाका वरिष्ठ पशु चिकित्सक डा.मनिषमान श्रेष्ठले भण्डारण गर्ने स्थान अभावमा केही समयदेखि ओभन खुला स्थानमा राखिएको स्वीकार गरे । उक्त सामग्री भण्डारणका लागि निर्माण गरिएको भवन तयार नभएकाले बाहिर राख्नुपर्ने अवस्था आएको उनको भनाइ छ ।

‘बिल्डिङ हस्तान्तरण होला भनेर उक्त सामग्री खरिद गरेका थियौं,’ भेट खबर डटकमसँग उनले भने, ‘तर हस्तान्तरणमा ढिलाइ हुँदा भण्डारण गर्न सकिएन । बाहिरै राखिएको छ ।’

प्रयोगशालाको प्राङ्गणमा राखिएको ओभनको सिल खोलिएको छैन । जानकारहरू यसरी खुला आकाशमा ओभन राख्दा बिग्रिन सक्ने बताउँछन् । तर श्रेष्ठ बाहिर राखे पनि केही फरक नपर्ने दाबी गर्छन् ।

जनताले तिरेको करले खरिद गरिएको सामग्री प्रयोगविहीन भएर बिग्रने अवस्थामा छ । श्रेष्ठका अनुसार, यो ५० लाख हाराहारीको हो । तर श्रेष्ठले ‘सानो विषय भएकाले नउचाल्न’ आग्रह गरे । ‘यो सानो विषय हो । धेरै उचालेर कसरी गर्ने भन्नु त,’ उनले भने ।

राख्ने ठाउँ छैन खरिद गर्नै हतारो

प्रयोगशालाले रेबिज खोप उत्पादनका लागि ०७६ मा प्रयोगशालासहितको अलग्गै भवन निर्माण अघि बढाएको थियो । भवन तयारपछि प्रयोगशाला खडा गर्न विभिन्न सामग्री आवश्यक हुन्थ्यो जुन प्रयोगशालासँग थिएन । यस्ता आवश्यक सामग्री खरिद गर्नुपर्ने अवस्था भए पनि त्यो भवन निर्माणपछि मात्रै थाल्दा उपयुक्त हुने थियो । तर प्रयोगशालाले धैर्यता देखाएन । प्रयोगशालाको भवन निर्माण पूरा नहुँदै हतारहतार खरिद प्रक्रिया अघि बढाएर सामान खरिद ग-यो । जानकारहरू कमिसनको लोभमा प्रयोगशाला व्यवस्थापनबाट यस्तो अपरिपक्व काम भएको जिकिर गर्छन् ।

परीक्षण र जडानबिना भुक्तानी

सार्वजनिक खरिद ऐनअनुसार कुनै पनि सरकारी कार्यालयले खरिद गरेको सामग्री सप्लायर्सले तोकिएको स्थानमा जडान गरेर प्राविधिक समितिले स्पेसिफिकेसनबमोजिम रहे÷नरहेको निक्र्योल गरेपछि सम्झौताबमोजिम भुक्तानी दिनुपर्ने हुन्छ । तर यो प्रचलित खरिद प्रावधानलाई खिल्ली उडाउँदै भवन बाहिरै सामान रहेको र परीक्षणसमेत नभएको अवस्थामा सम्पूर्ण रकम भुक्तानी गरिएको छ । प्रयोगशालाका वरिष्ठ पशु चिकित्सक डा. श्रेष्ठले सो सामानको भुक्तानी सप्लायर्सलाई उपलब्ध गराइसकेको जानकारी दिए ।

भेट प्रतिनिधिले डा. श्रेष्ठलाई सार्वजनिक खरिद नियमावली अनुसार परीक्षण किन नगरेको भनेर जिज्ञासा राखेको थियो । जवाफमा उनले हाँस्यास्पद तर्क दिँदै सडकमै प्रयोगाशालाको उपकरण परीक्षण गरिएको बताए ।

भर्खरै मात्र प्रयोगशाला प्रमुखको जिम्मेवारीमा आएका डा.लेखराज दाहालले ओभन खरिद विषयबारे आफू अनभिज्ञ रहेको उल्लेख गर्दै बुझेर मात्र केही भन्न सक्ने बताए । दाहाल यसअघि कर्णाली प्रदेशको कृषि सचिव थिए । गत वैशाख १० गते मात्रै त्यहाँबाट उनको सरुवा प्रयोगशालामा भएको हो ।

पशु सेवा विभागकी महानिर्देशक डा.सम्झनाकुमारी काफ्ले पाण्डेले पनि यसबारे आफूलाई थाहा नभएको बताइन् ।

‘प्रयोगशाला विभाग मातहत हो । तैपनि सबै कार्यालयहरूको जानकारी राख्न साध्य नहुने रहेछ,’ उनले भनिन् । यसमा सम्बन्धित कार्यालयका प्रमुख जिम्मेवार हुने बताउँदै उनले खरिद गरिएका उपकरण भवन निर्माण सम्पन्न नभएको बहानामा यसरी अलपत्र छाड्न नमिल्ने बताइन् । उनले भनिन्, ‘भवन निर्माण नभएर बाहिर राखेको भन्न मिल्दैन, अन्यत्र कतै भए पनि व्यवस्थापन त गर्न पर्यो नि ।’

नयाँ भवन अलपत्र

सरकारले रेबिज खोप उत्पानलाई आधुनिकीकरण गर्दैै बिएसएल प्लस २ प्रयोगशाला र भवन निर्माण गर्नका लागि करिब ४ वर्षअघि ०७६ सालमै बोलपत्र आह्वान गरेर निर्माण शुरु गरेता पनि हालसम्म हस्तान्तरण गरिएको छैन । भवन हस्तान्तरणमा विलम्ब हुँदा जुन उद्देश्यले भवन निर्माण गरिएको हो सो हुन सकेको छैन ।

स्रोतका अनुसार, ठेकेदारले भवन निर्माणको काम अझै सकेका छैन । तर भवन निर्माण नसके पनि उनले भुक्तानीका लागि दबाब दिइरहेका छन् ।